Abstract

Objectives. Analysis of authors own experience in the management of hydrocephalus in patients with meningomyelocele (MMC) in order to identify potential risk factors of ventricular shunt complications.
Material and Methods. A retrospective analysis of the medical files of all newborns affected by open MMC and referred for surgical management to the University Department of Pediatric Surgery and Urology from 1997 to 2006. The data regarding prenatal history, gestational age, location of spina bifida, surgical management of the spinal defect and its results and mode of ventricular shunt insertion and its complications were studied. Chi-square tests were used to determine the statistical differences between the categorical data.
Results. Eighty-six babies with meningomyelocele and hydrocephalus constituted the study group. All had a ventriculoperitoneal (VP) shunt with medium-pressure valve implanted. One stage repair of the meningomyelocele and VP shunt was performed in 25 children, while in the other 50 babies, two-stage operative management was conducted. Eleven patients had delayed presentation of hydrocephalus and had a VP shunt inserted between 3 and 18 weeks of life. Complication of the VP shunt were noted in 37 children (40%). There were a total of 60 episodes of complications. Early and late complications occurred in 12 and 31 patients respectively. VP shunt infections were recorded in 12 children (13.9%), while mechanical failures were noted in 33 patients (38.3%). Detailed analysis of gestational age, prenatal diagnosis, location of MMC, mode of operative management and complications of dorsal wound healing did not reveal any statistical significance, although evident trends for a higher risk of shunt complications were found among those patients with a complicated postoperative course after MMC repair, and with a positive prenatal diagnosis. The one stage operative strategy was not associated with a higher risk of complications when compared to sequential management of hydrocephalus.
Conclusion. One-stage insertion of a VP shunt and repair of MMC is a very good alternative to classical sequential treatment of hydrocephalus and should be recommended in babies with evident hydrocephalus at birth. A delayed insertion of the VP shunt in a baby with MMC should be considered only after the dorsal wound has healed correctly. A precise identification of the risk factors of VP shunt complications in the population of patients with MMC requires prospective multi-institutional clinical studies.

Streszczenie

Cel pracy. Analiza własnych doświadczeń w leczeniu wodogłowia u dzieci z otwartą przepukliną oponowo-rdzeniową z podjęciem próby określenia czynników ryzyka powikłań drenującego układu zastawkowego.
Materiał i metody. Przeprowadzono retrospektywną analizę dokumentacji medycznej wszystkich noworodków leczonych z powodu otwartej przepukliny oponowo-rdzeniowej w Klinice Chirurgii i Urologii Dziecięcej AM we Wrocławiu w latach 1997–2006. Badaniom poddano dane dotyczące wywiadu położniczego, wieku ciążowego, topografii wady rozszczepowej rdzenia, leczenia chirurgicznego przepukliny, sposobu i trybu czasowego wszczepienia układu zastawkowego oraz potencjalnych powikłań. Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej z zastosowaniem testu c2.
Wyniki. Grupa badawcza objęła łącznie 86 noworodków z otwartą przepukliną rdzeniową i towarzyszącym wodogłowiem. U wszystkich dzieci wszczepiono drenujący układ komorowo-otrzewnowy z zastawką średniociśnieniową. Jednoczasowo zabieg implantacji układ zastawkowy i zabieg zamknięcia przepukliny rdzeniowej przeprowadzono u 25 dzieci. U 50 podjęto leczenie etapowe w ramach jednej hospitalizacji. U 11 dzieci z późnymi objawami klinicznymi wodogłowia zestaw drenujący wszczepiono między 3. a 18. tygodniem życia. Powikłania układu komorowo-otrzewnowego odnotowano u 37 dzieci (40%). Łączna liczba epizodów powikłań wyniosła 60. Wczesne i późne powikłania odnotowano odpowiednio u 12 i 31 dzieci. Powikłania infekcyjne wystąpiły u 12 dzieci (13,9%). U 33 dzieci (38,3%) stwierdzono niedrożność mechaniczną elementów zestawu drenującego. Wnikliwa analiza nie wykazała istotnej zależności między częstością powikłań a wiekiem ciążowym, rozpoznaniem prenatalnym wady, umiejscowieniem przepukliny rdzeniowej, sposobem leczenia operacyjnego wady rdzenia i powikłaniem gojenia rany grzbietu o znaczeniu statystycznym, zauważalny jednak wyraźnie był większy odsetek niepowodzeń u pacjentów z powikłanym przebiegiem gojenia rany grzbietu oraz dodatnim rozpoznaniem prenatalnym. Jednoetapowa strategia leczenia operacyjnego wady rdzenia i wodogłowia nie jest obarczona większym odsetkiem powikłań w porównaniu z klasycznym etapowym postępowaniem operacyjnym.
Wnioski. Jednoetapowe leczenie przepukliny rdzeniowej i wodogłowia wydaje się korzystną strategią postępowania operacyjnego i powinno być rekomendowane u noworodków mających cechy kliniczne wodogłowia po urodzeniu. Odroczone wszczepienie układu zastawkowego może być wdrożone wyłącznie po uzyskaniu pełnego zagojenia rany grzbietu po operacji przepukliny. Wnikliwa identyfikacja czynników ryzyka powikłań układu drenującego wymaga prospektywnych wieloośrodkowych badań klinicznych.