Abstract

Background. Tobacco addiction undoubtedly plays a major role in coronary atherosclerosis formation in men. An age-related decrease in androgenic hormones is probably also involved. Since the coexistence of diabetes dramatically increases cardiovascular risk and mortality from these causes, it is important to study this issue in men without diabetes in assessing the impact of hormonal changes and tobacco consumption on atherogenesis.
Objectives. Assessment of impact of hormonal changes and tobacco consumption on artheriosclerosis in the coronary arteries in non-diabetic men aged 40–60.
Material and Methods. One hundred two men, including 62 smokers, aged 40–60 years without diabetes in whom angiography due to cardiac indications was performed were involved in the study. From this group, subgroups of patients, 42 with coronary atherosclerosis and 20 without changes in coronary angiography, were established. A control group of 40 healthy men with a negative medical history and normal physical examination and exercise test included 20 smokers and 20 nonsmokers. The concentrations of total and free testosterone, calculated free and bioavailable testosterone, SHBG, DHEAS, E2, IGF-1, GH, and the free androgen index (FAI) were studied in the men. Hormonal status and tobacco addiction parameters were compared with atherogenesis development in the coronary arteries.
Results. The presence of atherosclerosis in the coronary arteries correlated with increased tobacco consumption, reduced concentration of free testosterone (assessed by an RIA test), and increased SHBG compared with the men without atherosclerosis. Smokers with atherosclerosis of the coronary arteries also showed lower levels of DHEAS than the healthy smokers and higher LH than the healthy nonsmokers. There were no differences in the mean concentrations of total testosterone, FAI, free and calculated bioavailable testosterone, estradiol, growth hormone, and IGF-1 in the studied groups. No relationship was observed between hormone levels tested with the parameters characterizing tobacco addiction and the degree of coronary occlusion assessed with the number of significantly stenosed vessels and the Gensini score.
Conclusion. Coronary atherosclerosis in men is associated with smoking and lower concentrations of free testosterone and DHEAS. Lack of correlation of the other hormone levels with the parameters of tobacco addiction and the degree of vascular occlusion confirmed that the etiology of coronary heart disease is multifactorial.

Streszczenie

Wprowadzenie. W powstawaniu miażdżycy naczyń wieńcowych u mężczyzn niewątpliwie znaczącą rolę odgrywa nałóg palenia tytoniu oraz prawdopodobnie powstające z wiekiem ograniczenie sekrecji hormonów androgennych. Ponieważ współistnienie cukrzycy dramatycznie zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe, a także umieralność z tych przyczyn, w ocenie wpływu zmian hormonalnych i nałogu palenia tytoniu na aterogenezę, badania tej problematyki u mężczyzn niechorujących na cukrzycę są ważne.
Cel pracy. Ocena wpływu stanu hormonalnego oraz nałogu palenia tytoniu u mężczyzn w wieku 40–60 lat niechorujących na cukrzycę na występowanie miażdżycy tętnic wieńcowych.
Materiał i metody. Badano 102 mężczyzn w wieku 40–60 lat bez cukrzycy, w tym 62 osoby palące tytoń, u których wykonano koronarografię ze wskazań kardiologicznych. Z tej grupy chorych wyodrębniono podgrupę 42 osób z miażdżycą naczyń wieńcowych oraz 20 osób bez zmian w koronarografii. Grupę kontrolną osób zdrowych z ujemnym wywiadem chorobowym, bez odchyleń w badaniu fizykalnym i teście wysiłkowym stanowiło 40 mężczyzn: 20 palaczy i 20 niepalących. U mężczyzn badano stężenia testosteronu całkowitego i wolnego, testosteron wolny i biodostępny kalkulowany, SHBG, DHEAS, E2, IGF-1, GH oraz wskaźnik wolnych androgenów FAI. Analizowano powiązania stanu hormonalnego i parametrów nałogu palenia tytoniu ze stanem aterogenezy w naczyniach wieńcowych.
Wyniki. Obecność miażdżycy w naczyniach wieńcowych korelowała z nasileniem nałogu palenia tytoniu oraz zmniejszeniem stężenia wolnego testosteronu (oznaczonego metodą RIA) i podwyższeniem SHBG w porównaniu z grupą mężczyzn bez miażdżycy. Osoby z miażdżycą tętnic wieńcowych (palące papierosy) wykazywały także mniejsze stężenie DHEAS w porównaniu do osób zdrowych palących i większe LH w odniesieniu do osób zdrowych niepalących. W badanych grupach mężczyzn nie było różnic w średnich stężeniach testosteronu całkowitego, FAI, testosteronu wolnego i biodostępnego kalkulowanego, estradiolu, hormonu wzrostu oraz IGF-1. Nie obserwowano związku między stężeniem badanych hormonów z parametrami charakteryzującymi nałóg palenia i stopniem okluzji naczyń wieńcowych ocenianym ilością istotnie zwężonych naczyń oraz skalą Gensiniego.
Wnioski. Miażdżyca naczyń wieńcowych u mężczyzn jest związana z paleniem tytoniu, mniejszym stężeniem wolnego testosteronu i DHEAS. Brak korelacji innych hormonów z parametrami nałogu palenia i stopniem okluzji naczyń potwierdza wieloczynnikowy charakter choroby niedokrwiennej serca.