Advances in Clinical and Experimental Medicine
2008, vol. 17, nr 1, January-February, p. 109–112
Publication type: historical article
Language: English
Bolesław Lutostański (1837–1890) – Hygienist and Health Resort Physician of 19th Century Iwonicz
Bolesław Lutostański (1837–1890) – higienista, lekarz zdrojowy Iwonicza w XIX wieku
1 Department of Physiotherapy, Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław, Poland
Abstract
Bolesław Lutostański was a comprehensively educated doctor, a master of the pen, and considered a walking encyclopedia by the medical community. He was particularly dedicated to hygiene, balneology, and journalism. He was a health resort physician in Iwonicz from 1875–1877 and a co−originator of the health resort industry and the first law on health resorts. His struggle on behalf of the natural resources of Iwonicz allowed the creation of a protective zone around Iwonicz Zdrój to save its curative waters from pollution. He supervised the successive stages of the chemical examination of Iwonicz’s water and was the first to define the obligations of a health resort physician. Thanks to him, high−quality spa baths, a waterworks, hydrants, and a twenty−bed health resort hospital were built. He participated in the creation of the first waterworks in Krakow. He was editor and co−author of various journals and also published information leaflets about Iwonicz. In 1889 he became the first editor of the Przewodnik Higieniczny (“A Guide to Hygiene”). His journalistic works have not yet been published. The aim of the following article is to present a profile of this marvelous physician as well as to show his innovative activities in balneology and hygiene. It is also important to show his great influence on the development of health resort treatment in Iwonicz Zdrój. This is a research article and the information contained herein comes from public archives and scientific libraries, with particular focus on the Ossoliński National Institute in Wrocław.
Streszczenie
Wszechstronnie wykształcony lekarz, doskonale władający piórem, uważany przez środowisko lekarskie za chodzącą encyklopedię lekarską. Szczególnie poświęcił się higienie, balneologii oraz szeroko pojętej publicystyce. W latach 1875–1877 był lekarzem zdrojowym Iwonicza. Współtwórca przemysłu zdrojowego i pierwszej ustawy zdrojowej. Walczył o ochronę zasobów naturalnych środowiska, dzięki jego staraniom utworzono okręg ochronny wokół uzdrowiska Iwonicz Zdrój, powstały w celu zabezpieczenia źródeł wód leczniczych przed zanieczyszczeniami. Nadzorował kolejne fazy badań chemicznych wód leczniczych Iwonicza. Pierwszy wyraźnie określił obowiązki lekarza zdrojowego. Dzięki niemu w Iwoniczu powstały łazienki pierwszej klasy, w których wykonywano kąpiele lecznicze, ponadto wodociąg i hydranty, wybudowano też 20−łóżkowy szpital zdrojowy. Był projektantem i współtwórcą pierwszych wodociągów w Krakowie. Lutostański był również redaktorem i współautorem wielu czasopism, m.in. drukował broszury informacyjne o Iwoniczu, a w 1889 r. został pierwszym redaktorem „Przewodnika Higienicznego”. Jego działalność dziennikarska nie została dotychczas opracowana. Celem artykułu jest przedstawienie sylwetki tego znakomitego lekarza, ukazanie jego nowatorskich działań w dziedzinie balneologii, higieny oraz wpływu na rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w Iwoniczu Zdroju. Praca ma charakter poznawczy. Wykorzystano w niej materiały archiwalne dostępne w archiwach państwowych, bibliotekach naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich z siedzibą we Wrocławiu.
Key words
Lutostański, balneologist, hygienist, journalist
Słowa kluczowe
Lutostański, balneolog, higienista, dziennikarz
References (10)
- Kwilecki A: Załuscy w Iwoniczu. Kórnik 1993, 137.
- Dębicki K: Zakład zdrojowo−kąpielowy i klimatyczny. Lwów 1895, 15–19.
- Lutostański B: Iwonicz. Rok 1875. Kraków 1876, 13.
- Dębicki K: op. cit., 18.
- Kwilecki A: op. cit., 130–131; Lutostański B: Ibidem. Lutostański B: Przemysł zdrojowo−leczniczy i ustawa dla zdrojowisk krajowych. Fakta i uwagi. Drukarnia Związkowa A. Szyjewskiego. Kraków 1886, 16–17.
- Paczuski R: Problemy uzdrowisk polskich sprzed stu lat. Refleksje oparte na traktacie Bolesława Lutostańskiego z 1886 r. na temat przemysłu zdrojowo−leczniczego Polski. Probl. Uzdr. Zeszyt 9/10/239/240, 1987, 155–165; Lutostański B: Przemysł zdrojowo−leczniczy..., 47.
- Lutostański B: Iwonicz. Rok 1875. Kraków 1876, 42.
- Lutostański B: Iwonicz. Rok 1876. Kraków 1877, 21.
- Lutostański B: Iwonicz. Rok 1876, op. cit., 31.
- Szarejko P: Słownik lekarzy polskich w XIX w. Warszawa. 1991, t. 1, 333–337.